Spis treści
Izolacja społeczna (zwany również wyobcowaniem) jest jednym z dysfunkcyjnych schematów opisanych w terapii schematów Jeffreya Younga. Charakteryzuje się przekonaniem, że dana osoba jest odmienna, niepasująca do innych i nigdy nie znajdzie swojego miejsca w społeczeństwie. Ten schemat prowadzi do wycofania społecznego, poczucia samotności i trudności w tworzeniu satysfakcjonujących relacji.
Izolacja społeczna – czym dokładnie charakteryzuje się ten schemat?
Schemat ten to głębokie i trwałe przekonanie:
„Nie pasuję do innych ludzi.”
„Jestem inny niż wszyscy, nikt mnie nie zrozumie.”
„Nigdy nie znajdę swojego miejsca.”
Osoby z tym schematem czują się wyobcowane, często unikają sytuacji społecznych lub uczestniczą w nich, ale z silnym poczuciem „bycia na zewnątrz”.
Izolacja społeczna – kiedy ten schemat się kształtuje
Schemat może rozwijać się w dzieciństwie lub okresie dorastania i wynikać z:
- Doświadczenia odrzucenia lub wykluczenia: np. bycie ofiarą przemocy rówieśniczej, brak akceptacji w grupie.
- Braku poczucia przynależności w rodzinie: np. dorastanie w rodzinie, w której dziecko czuło się odrzucane, niezrozumiane lub inne.
- Kulturowych lub środowiskowych różnic: np. emigracja, życie w społeczności, w której osoba odbiegała od norm (religijnych, rasowych, ekonomicznych).
Jak schemat izolacji społecznej wpływa na nasze życie?
Relacje międzyludzkie – Poczucie obcości w grupach. Lęk przed odrzuceniem i unikanie bliskości. Trudności z nawiązywaniem nowych znajomości.
Funkcjonowanie społeczne – Wycofanie się z aktywności społecznych, np. spotkań, wydarzeń towarzyskich. Przyjmowanie roli „obserwatora” w grupie.
Obraz siebie – Negatywne przekonania o sobie jako kimś nieadekwatnym. Obniżona samoocena i lęk przed negatywną oceną innych.
Praca nad schematem izolacji społecznej w terapii schematów
Psychoedukacja i uświadomienie schematu – Na początek terapeuta pomaga klientowi rozpoznać schemat i zrozumieć, w jaki sposób wpływa on na codzienne życie. Kluczowe pytania:
„W jakich sytuacjach czujesz, że nie pasujesz?”
„Jakie myśli pojawiają się, gdy wchodzisz do grupy?”
„Czy pamiętasz sytuacje z dzieciństwa, kiedy czułeś się wykluczony?”
Kwestionowanie myśli związanych z schematem – Schemat izolacji społecznej jest często napędzany przez myśli automatyczne, takie jak:
„Nie mam nic ciekawego do powiedzenia.”
„Inni zauważą, że nie pasuję.”
Zapisuj negatywne myśli, które pojawiają się w sytuacjach społecznych. Poszukuj dowodów na ich prawdziwość i rozważ alternatywne interpretacje, np.:
Negatywna myśl: „Wszyscy mnie oceniają. Alternatywna myśl: „Ludzie są zbyt zajęci sobą, aby analizować każdy mój ruch.”
Eksperymenty behawioralne: przełamywanie wycofania – Aby oswoić się z sytuacjami społecznymi, warto podejmować stopniowe kroki: Udział w małych spotkaniach w gronie bliskich osób. Obserwowanie grupy, ale nie unikanie kontaktu wzrokowego. Próba włączenia się do rozmowy, nawet na krótko. Stopniowe angażowanie się w większe wydarzenia, np. warsztaty czy zajęcia grupowe. „Dziś spróbuję zagadać do jednej osoby na spotkaniu i sprawdzę, co się stanie.”
Wewnętrzny dialog terapeutyczny – Osoby z schematem izolacji społecznej często noszą w sobie wewnętrzny głos krytyka. Praca polega na zamianie krytycznego głosu na bardziej wspierający. „Zawsze powiesz coś głupiego.” „Masz prawo mówić, co myślisz. Nikt nie oczekuje perfekcji.”
Ćwiczenia emocjonalne – Osoby z tym schematem często czują wstyd, który blokuje otwartość wobec innych. W ćwiczeniach terapeutycznych mogą: Pracować z trudnymi emocjami (np. odrzucenia z przeszłości) za pomocą wizualizacji. Ćwiczyć akceptację emocji związanych z wchodzeniem w relacje.
Techniki wspierające samodzielną pracę nad schematem
Dziennik doświadczeń społecznych – Notuj swoje interakcje społeczne, nawet te drobne. Analizuj, co poszło dobrze i jakie pozytywne sygnały odebrałeś.
List do siebie z przyszłości – Napisz do siebie list, w którym opiszesz swoje przyszłe, satysfakcjonujące relacje społeczne, podkreślając, jak czuje się osoba, która odnajduje swoje miejsce.
Rozwój zainteresowań w grupie – Znajdź grupy tematyczne (np. warsztaty, kluby książki, zajęcia sportowe), gdzie spotkasz osoby o podobnych zainteresowaniach.
Izolacja społeczna może utrudniać życie w społeczeństwie, ale zmiana jest możliwa. Kluczowa jest świadoma praca nad zrozumieniem schematu, kwestionowaniem przekonań i stopniowym włączaniem się do życia społecznego. Regularna praktyka oraz wsparcie terapeutyczne pomagają w tworzeniu głębszych relacji i odnalezieniu swojego miejsca w świecie.