Spis treści
Wyrządzona nam w przeszłości krzywda zawsze w jakiś sposób obija się na naszym życiu. Burzy nasze poczucie bezpieczeństwa oraz podkopuje zaufanie do innych. Jeżeli czujesz, że to trochę o Tobie to możesz mieć tzw. schemat nieufności. Jak dokładnie się przejawia schemat nieufności i skrzywdzenia wyjaśniam poniżej.
Schemat nieufności i skrzywdzenia – co to takiego?
Jak sama nazwa wskazuje związany jest ze skrzywdzeniem. Osoby osiadające ten schemat to osoby skrzywdzone i poszkodowane psychicznie i fizycznie przez innych. Są przekonane, że wszyscy wokół tylko czyhają na to, aby ich w jakiś sposób skrzywdzić i wykorzystać, oszukać i zmanipulować. Niektórzy uważają, że ludzie celowo innych krzywdzą, dla uzyskania jakiś własnych chorych i egoistycznych celów. Niektórzy z nich wręcz sądzą, że inni ludzie to sadystyczne i podłe potwory, którzy czerpią przyjemność z zadawania innym cierpienia, którzy uwielbiają jak ich ofiary cierpią i błagają o litość.
Trochę śmierdzi tu jakąś paranoją, gdyż taka podejrzliwość może o tym świadczyć. I chyba trochę jej tutaj jest. Ale to raczej efekt doświadczonej w życiu traumy, a im bardziej dotkliwa i bolesna, tym bardziej negatywne skutki mogła wywołać.
Dlatego też osoby z tym schematem mają problemy z zaufaniem i unikają kontaktów z innymi ludźmi. Nie zwierzają się i nie dzielą swoimi myślami i uczuciami z nikim, w obawie, że ktoś może wykorzystać ich słowa przeciwko nim. Stale bacznie obserwują innych wypatrując najmniejszych oznak tego, że ktoś chce ich skrzywdzić i oszukać.
Zdystansowani od innych odczuwają samotność, poczucie winy i często wstyd, z tego tytułu, że zostali skrzywdzeni i wykorzystani przez innych. Czują się odpowiedzialni za swoje skrzywdzenie. Uważają, że to w nich coś jest, co powoduję, że inni chcą ich skrzywdzić, że to oni są w jakimś sensie ułomni i z samymi wadami, wybrakowani i bezwartościowi.
Reasumując osoba z tym schematem wierzy, że:
- Inni ludzie nie są godni zaufania i na pewno mnie skrzywdzą.
- Ludzie mają ukryte motywy, manipulują mną i wykorzystają moje słabości.
- Zawsze muszę być czujny i gotowy na atak.
Schemat nieufności charakteryzuje się:
Wycofaniem emocjonalnym – unikanie zbliżenia w relacjach w obawie przed zranieniem.
Nadwrażliwością na zagrożenie – dostrzeganie krzywdy, manipulacji lub złych intencji tam, gdzie ich nie ma.
Skłonnością do obronnych zachowań – nadmierna kontrola, agresja lub dominacja jako forma ochrony przed zranieniem.
czytaj też:
Wczesne nieadaptacyjne schematy
Schemat nieufności – wczesnodziecięcy?
Schemat nieufności i skrzywdzenia to jeden z wczesnodziecięcych nieadaptacyjnych schematów, tak mówi o nim terapia schematów. Rozwija się w dzieciństwie w wyniku trudnych doświadczeń, takich jak:
- Doświadczanie przemocy fizycznej, emocjonalnej lub seksualnej, zaniedbanie przez rodziców lub opiekunów.
- Manipulacja i zdrada: wychowywanie się w środowisku, gdzie relacje były pełne intryg, manipulacji i niesprawiedliwości., oszustwa oraz łamania obietnic przez bliskie osoby.
- Nieprzewidywalne lub nadużywające środowisko: wychowanie przez rodziców, którzy byli impulsywni, agresywni lub niesprawiedliwi.
Ale takie moje prywatne pytanie. Czy taki schemat może rozwinąć się w dorosłym życiu? Każda przeżyta w życiu trauma wywołuje masę negatywnych konsekwencji. Osoba nieustannie przeżywa to, co wywołało w niej ogromnie cierpienie. Wszystko jest żywe i stale obecne, a to w nocnych koszmarach, a to na jawie, kiedy stale doszukuje się oznak przyszłego wykorzystania. Rzeczywiście, nieufność w stosunku do innych, może mieć coś nawet z objawów schizofrenii paranoidalnej. Wierzy, że świat tylko czyha by coś jej zrobić. Nawet zwyczajne ludzie zachowanie odbiera jako zamach na jej osobę.
Dochodzi do jakiegoś zaburzenia toku myślowego – wszystko jest zniekształcone przez przeżytą traumę, która wpływa na wszystko, co się wokół jej odbywa. W każdym słowie i w każdym geście innych widzi oznakę manipulacji i fałszu. A trzeba przyznać, że są bardzo wyczulone na wszelkie takie oznaki. Ich życie zostało na tym zbudowane – nic dziwnego, że wokół siebie ciągle widzą coś, co im przypomina o przeżytej traumie.
Chcąc się przed czymś uchronić ciągle szukają i o zgrozo, odnajdują oznaki tego, że inni ludzie są nie warci zaufania.
Każdy następny dzień przynosi to samo. Spotykając kogoś od razu uważnie wypatrują oznak manipulacji. Skrupulatnie analizują każde słowo i gest innych – dopatrując się jakiegoś drugiego dnia. Takie ciągłe myślenie bardzo ich wyczerpuje psychicznie, ale nie pozwalają sobie choć na chwilę odpoczynku. Doszukiwanie się w innych czegoś złowieszczego w ich mniemaniu magicznie ich chroni przez skrzywdzeniem.
Jak schemat nieufności wpływa na życie dorosłe?
Schemat nieufności i wykorzystywania to głębokie przekonanie, że inni ludzie mają złe intencje wobec nas i prędzej czy później nas zranią, wykorzystają lub zdradzą. Osoby z tym schematem mają trudności z otwieraniem się na bliskość w relacjach, ponieważ zakładają, że nie można nikomu zaufać. S Unikamy bliskości w obawie przed zdradą lub wykorzystaniem. Nie wierzymy w szczere intencje innych, stale szukamy jakiś ukrytych motywów działań, ciągle testujemy środowisko. Unikamy otwartości i współpracy, co ogranicza możliwości budowania zdrowych relacji zawodowych i osobistych. Stale odnosimy wszystko do siebie, nawet neutralne sytuacje są odbierane jako zagrożenie, co wywołuje chroniczne napięcie.
Obraz siebie jest również zaburzony. Utrzymywanie się w przekonaniu, że trzeba być silnym i czujnym, ponieważ świat jest niebezpieczny. Trudności z proszeniem o pomoc lub ujawnianiem swoich potrzeb.
Schemat nieufności – terapia
- Rozpoznanie schematu – pierwszym krokiem jest zrozumienie, jak schemat nieufności powstał i jak wpływa na codzienne funkcjonowanie. Możemy zadać sobie takie oto pytania:
Czy często masz wrażenie, że inni chcą Cię oszukać lub zranić?
Jak reagujesz, kiedy ktoś okazuje Ci życzliwość lub wsparcie?
Czy zdarza Ci się podejrzewać innych o złe intencje bez wyraźnych dowodów?
- Przepracowanie traum z przeszłości– schemat nieufności często wywodzi się z doświadczeń zranienia lub zdrady w dzieciństwie.
Dialog z wewnętrznym dzieckiem: Wyobraź sobie siebie jako dziecko, które było skrzywdzone lub zdradzone, i spróbuj zaoferować sobie to, czego wtedy potrzebowałeś (np. bezpieczeństwo, wsparcie).
- Praca z myślami automatycznymi – osoby z tym schematem często automatycznie zakładają złe intencje innych. Zanotuj sytuacje, w których zakładasz, że ktoś Cię skrzywdzi lub wykorzysta. Zastanów się: Czy istnieją dowody na to, że ta osoba rzeczywiście działa przeciwko Tobie? A może istnieje inne, bardziej pozytywne wyjaśnienie jej zachowania? Jak wyglądałyby Twoje myśli, gdybyś ufał tej osobie?
- Budowanie zdrowych relacji – zaufanie można rozwijać stopniowo: Zacznij dzielić się małymi rzeczami z ludźmi, którym chcesz zaufać, i obserwuj ich reakcje. Częstym błędem osób z tym schematem jest prowokowanie lub sprawdzanie lojalności, co może osłabiać relacje.
- Praca z emocjami – osoby z tym schematem często odczuwają silny lęk, gniew lub frustrację w sytuacjach, które wydają się zagrażające. Naucz się identyfikować swoje emocje i stosować techniki relaksacyjne, takie jak głębokie oddychanie lub medytacja. Staraj się widzieć świat oczami innych – czasem neutralne zachowanie naprawdę jest neutralne, a nie wrogie.
- Zastępowanie schematu bardziej wspierającymi przekonaniami – zamień destrukcyjne myśli na bardziej realistyczne:
Zamiast: „Każdy mnie skrzywdzi.”
Spróbuj: „Nie wszyscy są doskonali, ale większość ludzi nie chce mi świadomie zaszkodzić.”
Praca terapeutyczna często obejmuje budowanie przekonań, że świat nie jest tak niebezpieczny, jak wydawał się w dzieciństwie.
Reasumując
Schemat nieufności jest mechanizmem obronnym, który rozwija się jako reakcja na bolesne doświadczenia. Może jednak prowadzić do samotności, izolacji i trudności w relacjach. Dzięki pracy terapeutycznej, zrozumieniu przeszłości i świadomemu ćwiczeniu zaufania, możliwe jest stopniowe zastępowanie tego schematu bardziej wspierającymi wzorcami zachowań i myślenia.
