Spis treści
W psychologii schematów Jeffrey’a Younga istnieje pojęcie schematu podatności na zranienia, które może znacząco wpływać na nasze życie. Osoby dotknięte tym schematem żyją w ciągłym poczuciu zagrożenia, nieustannie spodziewając się katastrofy – choroby, utraty bliskich, wypadków czy problemów finansowych. Skąd bierze się ten schemat podatności i jak można go przezwyciężyć?
Jak powstaje schemat podatności na zranienia?
Schemat podatności często kształtuje się w dzieciństwie, zwłaszcza jeśli wychowywaliśmy się w środowisku, gdzie dominował lęk i poczucie braku bezpieczeństwa. Może wynikać z:
- Rodzicielskiej nadopiekuńczości – jeśli opiekunowie nieustannie ostrzegali przed zagrożeniami i chronili dziecko przed najmniejszym ryzykiem, mogło ono nauczyć się, że świat jest niebezpieczny.
- Doświadczenia traumy – jeśli ktoś w dzieciństwie przeżył wypadek, ciężką chorobę lub inne dramatyczne wydarzenie, może ukształtować przekonanie, że zagrożenie jest nieuchronne.
- Nieprzewidywalnego środowiska – dorastanie w atmosferze chaosu, np. zmaganie się z problemami finansowymi rodziny czy częste zmiany w życiu, może powodować chroniczne poczucie niepewności.
Jakie są konsekwencje tego schematu?
Osoby z silnie zakorzenionym schematem podatności na zranienia mogą:
- Żyć w ciągłym napięciu i lęku, nawet jeśli obiektywne zagrożenie nie istnieje.
- Mieć tendencję do katastrofizacji – przewidywania najgorszych możliwych scenariuszy.
- Unikać podejmowania decyzji, ponieważ obawiają się ryzyka.
- Nadmiernie kontrolować swoje otoczenie w celu uniknięcia niespodzianek.
Jak sobie radzić z tym schematem?
Pokonanie schematu podatności na zranienia wymaga świadomej pracy nad swoimi przekonaniami i emocjami. Oto kilka strategii:
- Kwestionowanie myśli katastroficznych – warto analizować swoje obawy i zadawać sobie pytania: „Czy to naprawdę jest prawdopodobne?”, „Czy mam dowody na to, że coś złego się wydarzy?”
- Eksponowanie się na sytuacje budzące lęk – stopniowe konfrontowanie się z tym, co wydaje się groźne, może pomóc oswoić strach.
- Praktyka mindfulness i technik relaksacyjnych – ćwiczenia oddechowe, medytacja czy joga mogą pomóc w redukcji napięcia i budowaniu poczucia bezpieczeństwa.
- Praca nad poczuciem sprawczości – rozwijanie umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach może zwiększyć poczucie kontroli nad życiem.
- Wsparcie terapeutyczne – terapia schematów lub terapia poznawczo-behawioralna może pomóc w zmianie utrwalonych wzorców myślenia.
Schemat podatności na zranienia może utrudniać życie, prowadząc do nieustannego stresu i unikania sytuacji postrzeganych jako ryzykowne. Jednak poprzez świadomą pracę nad sobą, zmianę przekonań i stopniowe konfrontowanie się z lękiem można odzyskać poczucie bezpieczeństwa i spokój. Ważne jest, aby pamiętać, że świat, choć nieprzewidywalny, nie jest wyłącznie miejscem zagrożeń – może być także pełen możliwości i dobrych doświadczeń.
