Czy kiedykolwiek zastanawiałeś się, po co właściwie żyjesz? Albo co tak naprawdę nadaje Twojemu życiu sens? Jeśli tak, to terapia egzystencjalna może być właśnie tym, czego potrzebujesz.
Czym jest terapia egzystencjalna?
Terapia egzystencjalna to nurt psychoterapii, który skupia się na fundamentalnych pytaniach dotyczących ludzkiego istnienia. Nie jest to metoda nastawiona na szybkie rozwiązanie konkretnych problemów czy objawów. Raczej na głęboką refleksję nad sensem życia, wolnością, odpowiedzialnością i autentycznością.
Korzenie tej terapii sięgają filozofii egzystencjalnej, którą tworzyli myśliciele tacy jak Søren Kierkegaard, Jean-Paul Sartre czy Viktor Frankl. Ich pytania o sens, samotność, śmierć i wybór stały się fundamentem podejścia terapeutycznego.
Terapia egzystencjalna jest dla każdego, kto czuje się zagubiony, doświadczony kryzysem sensu, samotnością czy poczuciem pustki. To także dobry wybór, gdy życie wydaje się monotonne lub pozbawione autentyczności, a decyzje wydają się być narzucone z zewnątrz, a nie wynikać z wewnętrznej potrzeby.
Terapia egzystencjalna — człowiek w centrum uwagi
Egzystencjaliści skupiali się na problemie ludzkiej wolności. Wolności, która powinna przejawiać się w codziennym życiu, przede wszystkim w dokonywaniu świadomych, wolnych wyborów. Człowiek jako wolna i niezależna jednostka powinien podejmować decyzje zgodne z własnymi pragnieniami, a nie z oczekiwaniami otoczenia. To jego cele mają być realizowane, a nie cele narzucone przez innych. Wyboru tych celów dokonuje się w sposób autentyczny, co pozwala wyrazić prawdziwą osobowość i daje motywację do dalszego rozwoju.
Wolność wyboru była często podkreślana, ponieważ rozwój człowieka następuje wtedy, gdy jego działania wypływają z jego własnych marzeń i pragnień. Za które jednocześnie bierze pełną odpowiedzialność. To my sami odpowiadamy za swoje życie. To od nas zależy, jak będziemy żyć, jak się zachowywać oraz jakie uczucia nami kierują. Nie powinniśmy zrzucać odpowiedzialności za swoje decyzje na innych — na rodziców, znajomych czy przeszłość.
Terapeuci humanistyczno-egzystencjalni koncentrowali się przede wszystkim na teraźniejszości. Interesowali się problemami pojawiającymi się tu i teraz, zamiast zagłębiać się w przeszłość. Objawy chorobowe traktowali jako sygnały zahamowania w rozwoju jednostki. Kiedy osoba nie może swobodnie wyrażać swoich pragnień i realizować swojego potencjału, pojawiają się różnego rodzaju objawy.
Zadaniem terapeuty jest pomoc w odkryciu tych zahamowań, rozwinięciu ukrytych możliwości pacjenta oraz dotarciu do autentycznego wyrażania siebie.
czytaj tez:
Główni przedstawiciele podejścia humanistyczno – egzystencjalnego
Nurt humanistyczno-egzystencjalny w psychologii i psychoterapii rozwinął się dzięki pracy wybitnych myślicieli i praktyków, którzy kładli nacisk na wolność, autentyczność oraz sens życia. Do najważniejszych przedstawicieli tego podejścia należą:
Abraham Maslow — jeden z twórców psychologii humanistycznej. Znany przede wszystkim z hierarchii potrzeb, która opisuje motywacje człowieka od podstawowych potrzeb fizjologicznych po potrzebę samorealizacji. Maslow podkreślał, że prawdziwy rozwój i spełnienie osiąga się poprzez realizację własnego potencjału i dążenie do autentycznego, pełnego życia. Założył Amerykańskie Towarzystwo Psychologii Humanistycznej, w którym to obwieścili, że:
„istota ludzka jest twórcza i że podstawowymi determinantami zachowania ludzi są wartości i intencjonalność”
Jak większość przedstawicieli szkoły humanistycznej, tak i Maslow skupiał się na wewnętrznych przeżyciach człowieka. Na wyznawanych przez niego wartościach oraz na odczuwaniu miłości, odwagi i odpowiedzialności. Szczególną uwagę poświęcał procesowi samoaktualizacji, czyli realizacji własnego potencjału. Według Maslowa samoaktualizacja obejmuje także transcendencję samego siebie. Wykraczanie poza własne potrzeby na rzecz czegoś większego, czemu człowiek się poświęca, czerpiąc z tego prawdziwą satysfakcję. Przyjemność tę Maslow nazwał „ostateczną wartością” — wartością, której ludzie nie chcą wymienić na żadną inną. Do takich wartości zalicza się między innymi dobro, piękno, miłość, sprawiedliwość, odwagę i inne.
Carl Rogers – twórca terapii skoncentrowanej na osobie
Carl Rogers (1902–1987) był jednym z głównych przedstawicieli psychologii humanistycznej oraz twórcą terapii skoncentrowanej na osobie. W jego podejściu kluczowe znaczenie mają trzy elementy: bezwarunkowa akceptacja, empatia terapeuty oraz jego autentyczność.
W terapii klient musi zaakceptować siebie w pełni — ze wszystkimi swoimi zaletami i wadami. Powinien odkryć własne pragnienia oraz postępować zgodnie z własnymi uczuciami, wartościami i celami. Taka samoakceptacja tworzy warunki do pełnej integracji osobowości i dalszej samoaktualizacji. Dzięki temu klient staje się świadomy swoich potrzeb i zyskuje odwagę, by iść w kierunku ich realizacji.
Frederick (Fritz) Perls i terapia Gestalt
Frederick Perls (1893–1970) był twórcą terapii Gestalt, która skupia się na odnalezieniu prawdziwego, autentycznego „ja” człowieka. Terapeuta pomaga pacjentowi skoncentrować się na odczuwanych emocjach, prowadząc bezpośrednią rozmowę z różnymi częściami jego osobowości. Celem jest autentyczny kontakt z tym, co jest ważne w danej chwili, bez odgrywania fałszywych ról, co może pobudzić osobę do dalszego doświadczania i odkrywania siebie.
W terapii pacjent wyraża wszystko, co chce powiedzieć, używając czasu teraźniejszego. Tak, jakby rozmawiał „tu i teraz” i jednocześnie był w pełni świadomy swoich myśli i uczuć. Taka samoobserwacja poszerza samoświadomość, prowadzi do lepszego zrozumienia własnych działań, a także do domknięcia pewnych spraw i doświadczeń — tzw. zamknięcia figury, czyli Gestaltu.
Perls podkreślał znaczenie kontaktu z własnymi emocjami i potrzebami oraz odpowiedzialność za własne wybory. Terapia Gestalt często bywa zaliczana do nurtu humanistyczno-egzystencjalnego ze względu na podobny nacisk na autentyczność i wolność jednostki.
Viktor Frankl — poszukiwacz sensu życia i twórca logoterapii
Viktor Frankl (1905–1997) był twórcą logoterapii, nurtu psychoterapii koncentrującego się na poszukiwaniu sensu życia nawet w obliczu cierpienia i trudności. Jego doświadczenia z obozów koncentracyjnych ugruntowały przekonanie, że znalezienie sensu jest kluczowe dla przetrwania i rozwoju człowieka.
W terapii logoterapeutycznej celem jest rozwój jednostki oraz odnalezienie przez nią swojego miejsca w świecie — takiego, w którym poczuje się spełniona. Terapeuta pomaga pacjentowi odkryć najlepszą drogę do tego spełnienia, wspólnie analizując jego system wartości i identyfikując to, co jest dla niego najistotniejsze.
Ronald D. Laing — człowiek, który inaczej patrzył na schizofrenię
Ronald Laing (1927–1989) zajmował się głównie pacjentami ze schizofrenią. Zamiast tradycyjnego leczenia w szpitalach psychiatrycznych, prowadził ich terapię w mniejszych ośrodkach, gdzie mogli swobodnie wyrażać swoją osobowość bez zahamowań. Nie stosowano wobec nich leków, które mogłyby ograniczać wyrażanie własnego „ja”.
Pacjenci uczyli się na nowo życia, odkrywania siebie, rozumienia własnych potrzeb i uczuć, by zintegrować swoją osobowość. Laing krytykował tradycyjne podejścia psychiatryczne i podkreślał znaczenie zrozumienia subiektywnego doświadczenia osób z zaburzeniami psychicznymi. Jego prace zwracają uwagę na rolę relacji między jednostką a otoczeniem oraz potrzebę autentycznej komunikacji i zrozumienia.
Co możesz zyskać dzięki terapii egzystencjalnej?
Dzięki terapii egzystencjalnej zyskujesz głębsze zrozumienie siebie oraz swoich prawdziwych potrzeb. Uczysz się rozpoznawać, co jest dla Ciebie ważne, co napędza Twoje działania i jak żyć w zgodzie ze sobą.
Terapia pomaga również zaakceptować niepewność i ograniczenia, które są nieodłączną częścią życia. Zamiast walczyć z tym, czego nie możesz zmienić, uczysz się z tym żyć i odnajdywać sens nawet w trudnych sytuacjach.
Dzięki niej zyskujesz odwagę, by podejmować autentyczne wybory. Takie, które naprawdę wynikają z Twoich wartości i pragnień, a nie z oczekiwań innych osób czy społecznych norm.
Terapia egzystencjalna pozwala również pogłębić świadomość swoich wartości i celów, dzięki czemu Twoje działania stają się bardziej spójne i satysfakcjonujące.
Wreszcie, daje spokój ducha — wynikający z pogodzenia się z tym, co nieuniknione, jak przemijanie, samotność czy śmierć. To pozwala żyć pełniej i bardziej świadomie każdego dnia.
Terapia egzystencjalna nie jest magicznym lekarstwem na wszystkie życiowe trudności. To raczej podróż, która pozwala na odkrycie, co naprawdę oznacza dla nas życie — z całym jego pięknem, ale i nieuchronnymi wyzwaniami. Jeśli czujesz, że potrzebujesz zatrzymać się, spojrzeć na siebie i swoje życie z innej perspektywy, ta terapia może być dla Ciebie kluczem do większej autentyczności i spokoju