Spis treści
Czym jest osobowość?
Często mówi się, że jest powiązana z charakterem osoby oraz z jego temperamentem. Jednak to trochę mylące i zbyt ogólne określenie. Charakter bowiem do cech nabywanych w trakcie wychowania i wskazuje na pewien stopień konformizmu wobec świata. Temperament natomiast stanowi biologiczną predyspozycję człowieka, to tzw. wpływ natury, a nie środowiska.
Więc, czym osobowość jest? Wskazuje raczej na jakieś trwałe cechy psychiczne człowieka przejawiające się automatycznie w większości sytuacjach . To jakby połączenie natury i środowiska w jakąś strukturę, która integruje zachowaniem człowieka, podejmowanymi przez niego decyzjami, w spójna całość, zazwyczaj niezmienną w czasie, choć elastyczną, jeśli tego wymagają sytuacje, która nie zaburza jego funkcjonowania z otoczeniem, a czyni go dobrze przystosowanym.
Czym są zaburzenia osobowości?
Na zaburzenia osobowości składają się zazwyczaj cechy nieprzystosowawcze, które zaburzają funkcjonowanie człowieka w świecie. Niektóre cechy przystosowawcze, szczególnie od wpływem silnego stresu, również mogą ulec zmianie na te, które mogą stwarzać problemu. I tak osoba dotychczas mało asertywna może zmienić się w bardzo agresywną, a osoba uległa w masochistę.
Zaburzenia osobowości hamują rozwój człowieka. Cechy psychiczne, jakie ma w swoim repertuarze są mało elastyczne i często sprzeczne z oczekiwaniami środowiska, co zakłóca stosunki z otoczeniem i przynosi mu ogromne cierpienie. Cechy te zaburzają percepcję rzeczywistości, przez co osoby te staja się egocentryczne, podejrzliwe, często wycofane i skłonne do manipulacji, co jeszcze bardziej pogłębia ich problemy społeczne. Osoba ta nie widzi, że często lekka ich modyfikacja mogłaby polepszyć sytuacje.
Osoby bez zaburzeń przyjmują różne role, rożne inicjatywy, raz dostosowuje się do otoczenia, raz rezygnuje z uczestnictwa w nim. W zaburzeniach osoba uparcie trzyma się raz obranego kierunku swoich działań , trzyma się swoich racji, chociażby w ogóle nie pasowały do sytuacji. Często w takim wypadku to otoczenie musi się dostosować do osoby, jeżeli tego nie zrobi to dochodzi do konfliktów, gdyż w sumie po co się zmieniać, jeżeli nie widzi się swoich błędów.
czytaj też:
Diagnozowanie zaburzenia osobowości
Jak stwierdzić, że ktoś cierpi na zaburzenia osobowości. Istnieją różnego rodzaju podejścia do tego tematu. Jednym z nich jest wypełnienie przez badanego ankiety, która określa wymiar cech osobowościowych osoby. Od tych przystosowawczych, aż po te które zaburzają funkcjonowanie. Najbardziej znaną jest tzw. wielka piątka, która określa pięć wymiarów osobowości. Od cech, które wskazują na względną stabilność, aż po cechy, które mogą zakłócać przystosowanie. Spadek bądź wzrost poziomu pewnej cechy wskazuje na zmianę, w ogólnym wymiarze cech osobowościowych, co może odnosić się do rozwoju jakiegoś zaburzenia, szczególnie jeśli ta zmiana jest długotrwała.
Wielka piątka określa takie poziomy osobowości:
- ekstrawersja – od poziomu asertywności danej osoby , po bierność
- sumienność – od poziomu zorganizowania, po niedbalstwo
- zgodność – od uprzejmości, po wrogość
- otwartość na nowe doświadczenia – od kreatywności i chęci nowych doświadczeń, aż po całkowita rezygnacje z wszelkich zainteresowań.
czytaj też:
Inny model badania osobowości, zaproponowany przez R. Clonngera, bierze pod uwagę biologiczne podstawy osobowości, a przede wszystkim wpływ neuroprzekaźników, tj: dopaminy, serotoniny oraz norepimefryny na mózg. Wyróżnił również kilka wymiarów osobowości, m.in. są to :
- poszukiwanie wrażeń,
- unikanie bólu,
- uzależnienie od nagród,
- wytrwałość.
Określił tez trzy wymiary charakteru: samosterowność, gotowość do współpracy oraz autotranscendencja. Tu również orientujemy się w którym miejscu kontinuum cech osobowościowych jest badany obiekt. I np. osoba unikowa będzie wskazywała niski poziom cech na skali poszukiwania wrażeń oraz wyższy na skali unikania bólu, będzie charakteryzować się dużą gotowością do współpracy i małą samosterownością.
Podział zaburzeń osobowości według DSM -V
Zaburzenia z grupy A – dotyczą w szczególności takich cech osobowościowych, które wywołują dyskomfort w otoczeniu. Są to m. in.:
- paranoidalne zaburzenie osobowości,
- schizoidalne zaburzenie osobowości,
- schizotpowe zaburzenie osobowości.
Paranoidalne zaburzenie osobowości – cechuje je brak zaufania i podejrzliwość w stosunku do innych ludzi, ciąglę snuja jakieś teorie spiskowe, czuja się śledzeni i podglądani.
Schizoidalne zaburzenie osobowości – to osoby wycofane, nie potrafią nawiązać kontaktu z innymi, dla innych zimne i nieprzystępne.
Schizotpowe zaburzenie osobowości – nieumiejętność wyrażania i odczytywania uczuć innych, co utrudnia im nawiązywanie kontaktów, ich zachowanie jest niezrozumiałe i dziwaczne.
Zaburzenia z grupy B – charakteryzują się zachowaniami dramatycznymi i emocjonalnymi. Cierpiący na nie osoby są egotyczni, nie potrafią dostosować się do norm społecznych. Są to m.in.
- antyspołeczne zaburzenie osobowości,
- histrioniczne zaburzenie osobowości,
- narcystyczne zaburzenie osobowości,
- z pogranicza osobowości bordeline.
Antyspołeczne zaburzenie osobowości – egocentryczni, powierzchowni i kłamliwi , nie liczą się z potrzebami innych, dobrzy manipulatorzy.
czytaj też:
Hstrioniczne zaburzenie osobowości – to płytkie, chwiejne i nieautentyczne osoby, łatwo ulegają wpływom otoczenia.
Narcystyczne zaburzenie osobowości – osoby o wygórowanej ważności o sobie, uważają się za kogoś lepszego, za kogoś wyjątkowego, zaabsorbowani tylko własną osobą.
Z pogranicza, osobowość bordeline – niestabilność emocjonalna, często przejawia to oznaki depresji oraz manii;impulsywna , drażliwa, nadmiernie wrażliwa.
Zaburzenia z grupy C – dominuje tutaj lęk społeczny, unikanie oraz skrywanie uczuć. Są to m.in.:
- zaburzenia osobowości unikowej,
- zaburzenia osobowości zależnej
- zaburzenia osobowości obsesyjno-kompulsywnej.
Zaburzenia osobowości unikowej – unikanie sytuacji, duży lęk społeczny, bierność, nieśmiałość, ciągle napięcie i zamartwianie się, nadrważliwośći.
Zaburzenia osobowości zależnej – zależność od innych, brak samodzielności w podejmowaniu decyzji, bierność i poddaństwo
Zaburzenia osobowości obsesyjno-kompulsywnej – cechuje się natrętnymi myślami oraz czynnościami, które musi powtarzać, aby zminimalizować swój lęk. Sztywne i nadmiernie perfekcjonistyczne co do norm społecznych, brak spontaniczności i elastyczności w działaniach.
Zaburzenia z grupy D – obejmuje grupę osób, które nie zostały zakwalifikowane do powyższych.
żródło: „Psychopatologia” – M. Seligman, E.Walker, D.Rosenhan
