Spis treści
Antyspołeczne zaburzenie osobowości – jakimi cechami osobowościowymi charakteryzuje się to zaburzenie?
Psychopata, socjopata, tak potocznie określamy osoby z antyspołecznym zaburzeniem osobowości. Mówi się, że to osoby pozbawione moralności, złośliwe, egocentryczne i kłamliwe.
Osobowość psychopatyczną wiarygodnie nakreślił H.Cleckley, w swojej książce „The mask fo sanity”. Przedstawił obraz osoby zakłamanej i często popadającej w konflikt z otoczeniem, która łamie wszelkie normy społeczne, dla spełnienia własnych potrzeb, której brak wewnętrznych hamulców.
Robią cokolwiek zechcą, nic ich nie powstrzymuje. Nie interesują się konsekwencjami własnych czynów. Najważniejsze dla nich, to jak najszybsze spełnienie pragnień – i zdobycie nagrody, która czasem jest tak irracjonalna, że dla normalnego, zdrowego człowiek wydaje się po prostu głupstwem. Na przykład – kradzież batonika w sklepie. A jeżeli kradzież im się nie powiedzie, mogą zaatakować sprzedawcę, tylko dlatego, że im przeszkodził, bądź krzywo spojrzał.
Kradzieże, oszustwa czy inne wykroczenia występują na porządku dziennym. Często pozbawione sensu, bez wyraźnego powodu. Czasem dla zabawy, zdobycia uznania grupy, a czasem po prostu czują, że w danej chwili muszą się tak zachować, jakiś wewnętrzny impuls popycha ich w takim kierunku.
Sieją popłoch w otoczeniu, świadomie wprowadzają w błąd i i wykorzystują do własnych celów. Manipulują środowiskiem jak tylko potrafią. Czasem własnie siłą, groźbą pokazują jakimi silnymi i agresywnymi osobami potrafią być, a czasem wręcz odwrotnie, pokazują jakie to z nich biedne istoty, stawiają się w roli ofiary i oczekują współczucia. Wszystko to po to, aby wykorzystać innych, zdobyć coś czego pragną.
czytaj też:
Antyspołeczne zaburzenie osobowości – brak empatii i poczucia winy
Nie liczą się z uczuciami innych, nie potrafią wczuć się w sytuację innych, brakuje im empatii. Nie rozumieją, że ich działania mogą wywołać cierpienie innych – oni nie czują cierpienia, wiec dlaczego inni mają z tego tytułu odczuwać jakikolwiek ból.
Wyzyskują innych bez żadnych skrupułów, bez najmniejszego poczucia winy. Nie odczuwają własnego sumienia, więc nic ich nie trzyma, przed wyrządzeniem komuś krzywmy.
Czują się lepszymi od innych, silniejsi, mądrzejsi, sprytniejsi, jednym słowem są ponad zwykłym człowiekiem, który to musi być mu posłuszny, podziwiać ich i szanować. Każda zniewaga, każde zlekceważenie może słono kosztować drugą osobę. Nie lubią być traktowany obojętnie i z wyższej pozycji. To on jest tu królem, a inni to błazny, którymi musi pokierować. Ktoś kto odważy się im podpaść bądź podważy ich zadnie niech liczy na ich wrogość
Normy społeczne są im obce, niczego i nikogo się nie boi, nie uważają żadnych autorytetów….on/ona jest dla siebie alfa i omegą, inni musza im ulec i podziwiać ich wspaniałość.
Bezkompromisowe, drapieżne, zawistne i nienasycone w swoich pragnieniach, które to natychmiast musza zostać zaspokojone. Normalny rozwój osobowości prowadzi do umiejętności odroczenia swoich pragnień, często również otoczenie ogranicza ich spełnienie. W zaburzeniu osoby te dążą do natychmiastowej gratyfikacji, chcą otrzymać nagrodę w momencie, o której o niej pomyślą. Nie czuja żadnych ograniczeń w spełnianiu pragnień, nie potrafią odroczyć ich na później.
Nie potrafią planować ani przewidzieć konsekwencji swoich nagłych, impulsywnych myśli i działań. Rządzi teraźniejszość. Tak ja mówią psychoanalitycy – to impulsy id, rządzone przez zasadę przyjemności, dążą do zaspokojenia. Zasada rzeczywistości jest im obca – popędy zdominowały osobowość. Są jak dzieci.
czytaj też:
Nie znoszą zewnętrznej kontroli
Brak wewnętrznych hamulców, brak sumienia daje im pełną swobodę działania, nic nie powstrzymuje ich przed spełnieniem swoich życzeń. Jest impuls – jest działania i jest skutek, którego nie potrafią przewidzieć. A czasem skutki są opłakane, więc ta pełna swoboda działania, bez żadnych moralnych ograniczeń, czasem odbija się na nich rykoszetem. To mogą wywołać bójkę, to skończyć w więzieniu. Jednak dla nich – tylko nagroda się liczy. Przyjemność, która ma być natychmiast tu i teraz.
Nie znoszą nudy, to kolejny charakterystyczny element ich osobowości. Rutyna jest dla nich czymś przed czym uciekają. Ciągle szukają jakiegoś pobudzenia, gdyż są wewnętrzne mało wrażliwi. Chcą obudzić się wewnętrzne, coś poczuć – dlatego robią rzeczy, które dla innych są dziwaczne. Na przykład mogą celowo wystawiać się na niebezpieczeństwo, tylko po to, aby poczuć to coś, coś co ich wewnętrznie poruszy, jakiś wyraz bólu fizycznego czy psychicznego. Czytałam o jakimś chłopcu, który celowo moczył palce w wodzie i wkładał je do kontaktu, gdyż chciał poczuć jak prąd przechodzi przez jego ciało.
Wspominam o chłopcu, ale zaburzenie to można zdiagnozować dopiero po ukończeniu 18 roku życia, ale pierwsze objawy muszą wystąpić dużo wcześniej, już w dzieciństwie zauważa się pewne cechy, które w przyszłości mogą rozwinąć się w antyspołeczne zaburzenie osobowości.
Cechy charakterystyczne antyspołecznego zaburzenia osobowości według Cleckley
Więc jakimi cechami osobowościowymi charakteryzuje się antyspołeczne zaburzenie osobowości? Według Cleckley są to:
- sztuczny urok,
- nieszczerość,
- brak wyrzutów sumienia i wstydu,
- egocentryzm, brak wrażliwości emocjonalnej,
- brak wglądu,
- brak umiejętności planowania i przewidywania konsekwencji,
- impulsywność, agresja,
- manipulacja,
- podejrzliwość.
To osoby oporne, które działają pod wpływem impulsu, często agresywne, zaczepliwe i pełne urazy. Ryzykujące własnym zdrowiem i życiem dla własnych irracjonalnych celów, dla pobudzenia własnych emocji.
czytaj też:
Kryteria diagnostyczne DSM-5 (alternatywny model zaburzeń osobowości)
Typowymi cechami antyspołecznego zaburzenia osobowości są: brak dostosowania się do prawa i norm etycznych oraz egocentryczny, bezduszny brak troski o innych, któremu towarzyszy podstępność, nieodpowiedzialność, manipulowanie i / lub podejmowanie ryzyka.
- A. Umiarkowane lub duże upośledzenie funkcjonowania osobowości, przejawiające się charakterystycznymi trudnościami w dwóch lub więcej poniższych czterech obszarach:
- Tożsamość: egocentryzm; poczucie własnej wartości wynikające z osiąganych osobistych korzyści, władzy lub przyjemności.
- Samosterowalność: ustalanie celów w oparciu o osobiste zadowolenie;
- Empatia: brak troski o uczucia, potrzeby lub cierpienie innych; brak wyrzutów sumienia po zranieniu lub znęcaniu się nad innymi.
- Intymność: niezdolność do stworzenia obustronnie intymnych relacji, gdyż podstawowym nastawieniem podczas nawiązywania relacji jest chęć wykorzystania drugiej osoby
- B. Sześć lub więcej z poniższych siedmiu patologicznych cech osobowości:
- Manipulatywność (aspekt antagonizmu): częste wykorzystywanie podstępu do wpływania na innych; wykorzystanie uwodzenia, wdzięku, elokwencji lub przymusu do osiągnięcia własnych celów.
- Nieczułość (aspekt antagonizmu): brak troski o uczucia lub problemy innych;
- Podstępność (aspekt antagonizmu): kłamliwość i nieuczciwość; fałszywe przedstawienie siebie lub wydarzeń, aby wypaść w dobrym świetle.
- Wrogość (aspekt antagonizmu): uporczywe lub częste gniewne uczucia; złość lub drażliwość w reakcji na drobne urazy i zniewagi; złośliwe, mściwe zachowanie.
- Podejmowanie ryzyka (aspekt rozhamowania): angażowanie się w niebezpieczne, ryzykowne i potencjalnie szkodliwe działania,
- Impulsywność (aspekt rozhamowania): działanie pod wpływem chwili w odpowiedzi na momentalne bodźce; działanie tymczasowe, bez planu lub uwzględnienia wyników; trudności z ustalaniem i realizacją planów.
- Nieodpowiedzialność (aspekt rozhamowania): lekceważenie i nie dotrzymywanie zobowiązań finansowych i innych; brak poszanowania dla porozumień i obietnic.
Diagnostic and statistical manual of mental disorders : DSM-5., wyd. 5, Arlington, VA: American Psychiatric Association, 2013, s. 764-765,.
